Sytuacja w globalnej gospodarce kształtowała się w 2012 r. poniżej oczekiwań rynku. Największe gospodarki świata utrzymały nieznaczny wzrost, jednak był on niższy niż w poprzednich latach.

W krajach rozwiniętych pozytywne oddziaływanie na finansową stabilność, wzrost produkcji oraz przeciwdziałanie bezrobociu osiągnięto poprzez działania łagodzące politykę monetarną i zwiększanie płynności rynków. Źródłem obserwowanej niepewności były w znacznym stopniu trudności wielu krajów w prowadzeniu zrównoważonej polityki fiskalnej.

Gospodarka globalna w 2012 r. kontynuowała trend wzrostowy, jednak dynamika zmian (3,2%) była niższa niż oczekiwano (o 0,3 pp. mniej niż w prognozach z lipca 2011 r). Niewiele wyższa korekta (0,6 pp. w dół) dotyczy prognozy na 2013 r. i wskazuje na oczekiwane tempo wzrostu PKB na poziomie 3,3%.

Pomimo podjętych działań naprawczych w krajach członkowskich, kryzys w krajach strefy Euro pozostaje największym zagrożeniem dla globalnego ożywienia gospodarczego. W 2012 r. odnotowano spadek PKB w strefie Euro na poziomie -0,6%. Oczekuje się utrzymania trendu spoadkowego w 2013 r. na poziomie -0,3%¹.

Przezwyciężenie trudności i zagrożeń gospodarczych w krajach rozwiniętych, związanych w znacznej mierze z nadmiernym zadłużeniem publicznym, będzie wymagać dalszego wsparcia ze strony polityki monetarnej, ostrożnej polityki fiskalnej oraz kontynuowania reform strukturalnych.

Sytuacja sektora rafineryjnego

Pomimo trudności ekonomicznych w minionym roku odnotowano ogólny wzrost zapotrzebowania na ropę naftową, w tym utrzymujący się trend spadkowy konsumpcji w krajach rozwiniętych i wyższe zużycie w krajach rozwijających się ² oraz nieznacznie wyższą cenę surowca na rynku.

Organizacje branżowe oceniają, że przeciętne zapotrzebowanie na surowiec w 2012 r. wyniosło 89,2 mb/d (millions of barrels per day), tj. o ok. 0,9% (0,8 mb/d) więcej niż w roku poprzedzającym. Jednocześnie średnie oczekiwane zużycie ropy w 2013 r. wyniesie 90,1 mb/d, co oznacza wzorost o 0,9%³. Średniookresowe prognozy Międzynarodowej Agencji Energii (MAE) przewidują zapotrzebowanie na surowiec w 2017 r. na poziomie przewyższającym 95 mb/d, co oznacza średnioroczną stopę wzrostu w wysokości 1,3%.

Szacunki MAE wskazują, że motorem globalnego wzrostu pozostaje rosnące zapotrzebowanie na surowiec w krajach rozwijających się. Według szacunków wzrost w 2012 r. w krajach poza OECD wyniósł 2,8%, a w 2013 r. powinien utrzymać się na poziomie 2,6%, osiągając 44,7 mb/d. Z drugiej strony ocenia się, że konsumpcja w krajach rozwiniętych obniżyła się o 1,1% (2012 r.), a spadek w 2013 r. może wynieść dalsze 0,7% (do 45,8 mb/d). MAE szacuje, że powyższe tendencje utrzymają się w średnim okresie, tj. do 2017 r.

Szacowana konsumpcja surowca w Europie w 2012 r. wyniosła 14,5 mb/d. Ocenia się, iż w 2013 r. zapotrzebowanie będzie na poziomie 14,3 mb/d ⁴.

Istotny wpływ na sytuację sektora poszukiwawczo-wydobywczego w 2012 r. miały notowania cen ropy i gazu na rynkach światowych oraz wahania kursów walutowych.

Postępujące zmiany w wykorzystaniu źródeł energetycznych, szczególnie z powodu ogromnej ekspansji gazu ziemnego w energetyce Stanów Zjednoczonych, stałego rozwoju alternatywnych, odnawialnych źródeł energii oraz rozwoju poszukiwań i wydobycia węglowodorów z łupków, wpłynęły na znaczną obniżkę cen gazu. Podobny trend może mieć potencjalnie wpływ na bilans popytu i podaży również w przypadku ropy naftowej, szczególnie wobec widocznego rozwoju projektów wydobycia ropy ze złóż niekonwencjonalnych.

Obserwowane jest także wyczerpywanie się złóż o niskim koszcie wydobycia. Nowe złoża wymagają znacznie większych inwestycji, co podnosi cenę wydobywanej baryłki ropy.  Obecna koncentracja poszukiwań i wydobycia węglowodorów odbywa się z łupków na obszarze USA, ze złóż podmorskich o dużych głębokościach wody oraz z podmorskich stref polarnych. Przewidywana ekspansja wydobycia ropy i gazu z tych obszarów wymagać będzie większych jednostkowych nakładów na wydobywaną baryłkę ekwiwalentną, co może znaleźć odzwierciedlenie w rynkowej cenie sprzedaży węglowodorów. 

Siła oddziaływania opisanych przeciwstawnych trendów wraz z ogólną sytuacją gospodarczą będzie determinowała poziom notowań cen ropy i gazu na rynkach światowych.

Międzynarodowy rynek paliw ⁵

Szacuje się, że popyt na produkty rafinacji ropy wzrósł w 2012 r. globalnie o 0,7%. Wzrost zapotrzebowania będzie odnotowany zarówno w segmentach benzyn silnikowych (0,6%) oraz oleju napędowego (0,8%). Zwiększyło się także szacunkowe zużycie LPG (1,2%) oraz lekkiego oleju opałowego (1,8%). Nieznacznie mniejsze natomiast będzie zapotrzebowanie na paliwo lotnicze JET (-0,4%).

Prognozuje się ogólny wzrost konsumpcji produktów rafineryjnych na świecie o ponad 5% do 2017 r. Silny wzrost – w stosunku do 2012 r. - szacuje się w odniesieniu do zapotrzebowania na olej napędowy (14%), LPG (10%) oraz paliwo lotnicze JET (8%). Konsumpcja benzyn powinna utrzymać się na zbliżonym do obecnego poziomie. Prognozuje się także spadek zużycia lekkiego oleju opałowego (-13%).

Natomiast na rynku europejskim szacuje się zmniejszenie popytu na produkty naftowe w 2013 r. o niecałe 3%. Prognozuje się, iż spadek zużycia nastąpi we wszystkich grupach produktowych: benzynach silnikowych (-4,9%), oleju napędowym (-1,2%), paliwie lotniczym JET (-2,9%), LPG (-2,7%) oraz lekkim oleju napędowym (-2,2%). Ujemna dynamika konsumpcji produktów naftowych w Europie jest odzwierciedleniem problemów gospodarczych w krajach UE oraz strefy Euro.

Do 2017 r. prognozowany jest spadek popytu na produkty rafinacji w Europie o 3%. Według szacunków, jednym z powodów będzie znaczący spadek konsumpcji benzyn o niemal 14%. Zmniejszenie zużycia szacuje się także dla rynku lekkiego oleju opałowego (-16%). Jednocześnie oczekuje się wyraźnego wzrostu konsumpcji średnich destylatów: oleju napędowego (2,1%) oraz paliwa lotniczego JET (2,8%).

W 2012 r. na europejskim rynku samochodowym odnotowano wyraźny 7,8% spadek rejestracji nowych samochodów osobowych, do poziomu 12,5 mln sztuk. Natomiast w segmencie pojazdów użytkowych (w okresie styczeń-listopad) zanotowano 11% spadek (do 1,6 mln sztuk). W grupie zarejestrowanych nowych samochodów osobowych widać utrzymujące się od 2009 r. zwiększone zainteresowanie pojazdami napędzanymi olejem napędowym – ich udział w krajach Europy Zachodniej zbliża się obecnie do poziomu 60% z 46% w 2009 r ⁶.

Polska – otoczenie makroekonomiczne

W 2012 r. odnotowano w Polsce spowolnienie gospodarcze. Według szacunków, realny PKB w porównaniu z 2011 r. wzrósł o 2,0%. Będzie to najniższe tempo wzrostu od 2009 r. Główną przyczyną takiej sytuacji jest osłabienie dynamiki popytu krajowego oraz spowolnienie wzrostu wielkości produkcji sprzedanej w przemyśle i budownictwie. Jednocześnie inflacja zwolniła do poziomu 3,7%.

Wraz z niższym wzrostem gospodarczym w 2012 r. zakłada się zwiększenie bezrobocia w Polsce. Rynek szacuje, że stopa bezrobocia w 2012 r. wyniosła 13,4%, co oznacza wzrost o 0,9 pp. wobec poprzedniego roku. Jednocześnie w 2012 r. płace w sektorze przedsiębiorstw wzrosły w porównaniu z 2011 r. o 3,4%, co jednak nie spowodowało wzrostu siły nabywczej.

Rynek paliw w Polsce

Wbrew dotychczasowemu trendowi rosnącemu w konsumpcji oleju napędowego w Polsce, w 2012 r. odnotowano ujemną dynamikę wzrostu popytu na to paliwo. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się w spowolnieniu gospodarczym, a zwłaszcza w słabszej niż w ubiegłych latach kondycji branży budowlanej i transportowej oraz mniejszej dynamice wzrostu popytu krajowego. Ponadto średnia roczna detaliczna cena oleju napędowego notowała dynamiczny wzrost w ostatnich latach. W 2011 r. jej tempo wzrostu wyniosło 18,1%, a rok później – według wstępnych wyników 12,5%. Rezultatem tego było osiągnięcie ceny niemal 5,60 zł za litr na koniec 2011 r., co okazało się granicą, przy której konsumenci zmniejszyli zużycie oleju napędowego. Wstępne szacunki pokazują, że w odniesieniu do 2011 r. w minionym 2012 r. konsumpcja oleju napędowego była niższa o 9,4 % i wyniosła nieco ponad 12 mln ton.

Podobnie jak w innych krajach europejskich, kolejny rok z rzędu odnotowano w Polsce spadek popytu na benzynę. Wpływ na to miał rosnący nieprzerwanie od 2009 r. poziom cen, jak również spadek siły nabywczej oraz wzrost efektywności paliwowej pojazdów jeżdżących po polskich drogach. Nie bez wpływu pozostał również proces dieselizacji floty samochodowej. W konsekwencji szacuje się, że popyt na benzynę na rynku polskim wyniósł w 2012 r. 3,8 mln ton. Tym samym prognozowany poziom dynamiki wyniesie (-)5,1% i będzie to wynik o 0,6 pp. niższy niż przed rokiem.

W obliczu wysokich cen benzyny na popularności zyskało tańsze paliwo substytucyjne, jakim jest LPG. W 2012 r. szacowane zużycie tego paliwa przekroczyło 2,2 mln ton, co oznacza, że w przeciwieństwie do 2011 r. będzie miał miejsce wzrost popytu na autogaz (dynamika wyniosła 2,9%). W przypadku lekkiego oleju opałowego z perspektywy kilku lat obserwuje się tendencję spadkową popytu na to paliwo. Popularność i konkurencyjność innych paliw grzewczych powoduje zmniejszanie się zapotrzebowania na lekki olej opałowy na polskim rynku. Wstępnie szacuje się, że konsumpcja tego paliwa w Polsce w 2012 r. wyniosła niespełna 950 tys. ton, czyli o 13,9% mniej niż w 2011 r.

Estymowany spadek popytu na paliwa: olej napędowy, benzynę, LPG i lekki olej opałowy, wyniesie łącznie w 2012 r. prawie 7%. Nie oczekuje się pod tym względem wyraźnej poprawy na rynku w 2013 r.

Ocenia się, że w 2012 r. wystąpiła wyższa niż w 2011 r. dynamika wzrostu liczby pasażerów obsłużonych w polskich portach lotniczych, głównie za sprawą organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012. Wzrost ten pociągnął za sobą wzrost konsumpcji paliwa lotniczego. Wstępne szacunki wskazują, że w 2012 r. popyt na to paliwo był o 1,4% wyższy niż rok wcześniej i osiągnął wartość ponad 490 tys. ton. Kolejne lata pokazują rosnący trend dla liczby pasażerów korzystających z usług polskich portów lotniczych, co wskazuje na średnią dynamikę wzrostu konsumpcji paliwa do silników odrzutowych na poziomie 5% rocznie.

Detaliczny rynek paliw w Polsce

Na koniec 2012 r. liczba stacji paliw w Polsce wyniosła ok. 6.700 tys.⁷. W ciągu tego roku miała miejsce kontynuacja konsolidacji sektora detalicznego oraz optymalizacja sieci stacji. Znaczącym ruchem w tym kierunku było podpisanie pod koniec roku przez koncern Shell porozumienia w sprawie przejęcia sieci stacji należących do Neste, liczącej 106 obiektów.

W porównaniu do poprzedniego roku wzrosła liczba stacji należących do koncernów zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Równocześnie nastąpił spadek liczby stacji należących do operatorów niezależnych. Wśród tych, którzy pozostali na rynku, także zauważalna jest tendencja do przystępowania do sieci stacji.

Wraz z rozwojem sieci autostrad w Polsce postępował wzrost liczby stacji autostradowych. Na koniec roku liczba Miejsc Obsługi Podróżnych (MOP) w kraju wynosiła 43. ⁸

Widoczny rozwój w segmencie ekonomicznym prezentuje LOTOS Optima. Na koniec 2012 r. funkcjonowało pod tą marką 101 stacji, czyli ponad dwa razy tyle co pod koniec 2011 r.