- dane podlegały weryfikacji, pełen tekst Niezależnego Raportu Atestującego

Strategia biznesowa na lata 2011-2015 zakłada wdrażanie przez koncern wyłącznie technologii przyjaznych środowisku, opartych na najlepszych dostępnych rozwiązaniach charakteryzujących się niską emisyjnością i wysoką efektywnością procesów produkcyjnych.

Zgodnie ze swymi strategicznymi celami Grupa Kapitałowa LOTOS przywiązuje szczególną wagę do emisji gazów do atmosfery, będących najistotniejszym źródłem uciążliwości środowiskowej zarówno dla bezpośredniego otoczenia zakładów, jak i terenów położonych w większej odległości. Koncentracja na tym zagadnieniu wynika nie tylko z uwarunkowań prawnych i chęci zmniejszania negatywnego wpływu Spółki na otaczającą ją przyrodę. Rolę odgrywa tu też aspekt ekonomiczny, gdyż prawo krajowe i europejskie zostało skonstruowane tak, aby redukcja emisji i zmniejszanie emisyjności zakładu w dłuższej perspektywie przynosiły wymierne korzyści finansowe. Wszystkie zmiany technologiczne w Grupie LOTOS planujemy tak, aby spełniały kryteria najlepszych dostępnych technik (BAT), co w większości przypadków wiąże się z wypełnianiem wspomnianych wcześniej warunków.

Największe zainteresowanie interesariuszy, w aspekcie emisji z zakładów przemysłowych, budzą gazy cieplarniane. Do grupy tej zalicza się: dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), tlenek diazotu (N₂O), węglowodory fluorowane (HFCs), węglowodory perfluorowane (PFCs) oraz heksafluorek siarki (SF₆). Powszechnie uważa się, że nadmierna emisja tych gazów do atmosfery jest jedną z głównych przyczyn obserwowanej dzisiaj globalnej zmiany klimatu. W celu przeciwdziałania temu zjawisku na świecie zawiązano szereg umów i protokołów zobowiązujących państwa uczestniczące do określonej redukcji emisji gazów cieplarnianych w danym okresie. Głównym dokumentem regulującym warunki redukcji emisji jest Protokół z Kioto, którego pierwszą wersję wynegocjowano w 1997 r. Dokument zaczął obowiązywać w 2005 r. po ratyfikacji przez 141 krajów.

Bezpośrednim następstwem wejścia w życie Protokołu w Unii Europejskiej jest powołanie systemu handlu uprawnieniami do emisji (SHE/EU ETS), w którym Grupa LOTOS, LOTOS Asfalt, RCEkoenergia i Energobaltic od samego początku uczestniczą i którego restrykcyjne wymagania z powodzeniem spełniają. Generalnym założeniem SHE jest skłonienie zakładów do redukcji emisji na jeden z kilku możliwych sposobów, co wiązać się będzie z potrzebą zakupu mniejszej liczby uprawnień do emisji, a więc również z konkretnymi korzyściami ekonomicznymi.

W celu ujednolicenia sposobu określania wielkości emisji w Unii Europejskiej, zakłady przemysłowe uczestniczące w SHE zobowiązane zostały do prowadzenia i raportowania pomiarów emisji na jeden z określonych sposobów. W Grupie LOTOS, w stosunku do spalanych paliw i przerabianych materiałów wsadowych, z których emisja zalicza się do głównego strumienia emisji, stosuje się metodykę opartą na obliczeniach. Na jej potrzeby całą rafinerię objęto systemem dokładnych pomiarów ilości spalanych i przerabianych surowców. Do określenia emisji według obranej metodyki, oprócz ilości paliw i materiałów, potrzebne są także ich właściwości, takie jak wartość opałowa i współczynnik emisji, które regularnie analizowane są przez akredytowane laboratorium w LOTOS Lab. W stosunku do składowych strumienia emisji de minimis - czyli zgodnie z wymaganiami prawnymi - np. oleju napędowego z agregatów, spalania gazów resztkowych, które nie wymagają aż tak wysokiej dokładności pomiarów, jak składowe główne, stosuje się metodykę opartą na współczynnikach referencyjnych. Jedynym z wcześniej wymienionych gazów cieplarnianych, emitowanych z instalacji Grupy LOTOS w znacznych ilościach, jest dwutlenek węgla, którego wielkość emisji w latach 2010-2012 wyniosła łącznie 6.681 tys. ton.

Rodzaj emisji CO2 w Grupie LOTOS	Emisja [tys. t/rok]
	2010 r.	2011 r.	2012 r.
Bezpośrednia	1 607	2 045	1 979
Pośrednia	285	365	400
Łącznie	1 892	2 410	2 379

Przez emisje bezpośrednie rozumiemy wszystkie źródła emisji gazów cieplarnianych ze spalania paliw i przerobu materiałów wsadowych, będące pod kontrolą prowadzącego instalację (np. przez kominy), natomiast emisje pośrednie są konsekwencją prowadzenia działalności, ale występują w miejscach innych niż posiadane lub kontrolowane przez prowadzącego instalację (np. wykorzystywanie zakupionego prądu elektrycznego, ciepła, pary wodnej, samochodów firmowych i podróże służbowe). Jedynym istotnym źródłem emisji pośrednich w Grupie LOTOS jest zakup i wykorzystywanie energii elektrycznej.

W odniesieniu do obserwowanego w skali globalnej problemu nadmiernej wielkości emisji gazów cieplarnianych, często poruszanym zagadnieniem jest charakterystyka emisji tych substancji w całym cyklu życia produktu, czyli od wydobycia do zużycia przez użytkownika końcowego. Grupa LOTOS powołała specjalny zespół, który zajmuje się badaniem tej kwestii. Mimo braku obowiązujących przepisów, ustalających metodykę obliczania redukcji emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw,  w przyszłości planowane są próby ograniczania wielkości emisji tych substancji w całym tym procesie.

Istotny wkład we wpływ rafinerii na otaczającą przyrodę mają również emisje takich gazów i substancji, jak dwutlenek azotu (NO₂), dwutlenek siarki (SO₂), czy pył zawieszony (PM). Próby kontroli i ograniczania ich emisji do atmosfery wynikają nie tylko z troski o środowisko, ale też z obaw o zdrowie i życie ludzi narażonych na nadmierny kontakt z tymi zanieczyszczeniami. W Grupie LOTOS pomiary emisji tlenków azotu, dwutlenku siarki i pyłów zawieszonych z emitora elektrociepłowni prowadzimy w sposób ciągły, za pomocą analizatorów on-line, natomiast emisje z emitorów połączonych z instalacjami rafineryjnymi wyznacza się na podstawie okresowych pomiarów, przeprowadzanych według obowiązujących norm referencyjnych.

Substancja	Emisje zanieczyszczeń w Grupie LOTOS [t/rok]
	2010		2011		2012
	Es	Ed	Es	Ed	Es	Ed
SO2	4 758	6 470	5 708	7 137	3 370	6 342
NO2	1 315	2 475	1 620	2 650	1 308	2 501
PM	260	538	344	556	264	461

Zaobserwowany wzrost emisji wszystkich substancji w latach 2010-2011 z instalacji Grupy LOTOS oraz utrzymanie się poziomu emisji dwutlenku węgla w 2012 r. jest wynikiem trwającej od 2008 r. intensywnej rozbudowy rafinerii w Gdańsku. Na przełomie lat 2010 i 2011 włączono ostatnie instalacje zbudowane w ramach Programu 10+, co istotnie wpłynęło na zwiększenie ilości przerabianej ropy naftowej i głębokości przerobu tego surowca, a w związku z tym – na masę emitowanych do atmosfery substancji. 

Samego wzrostu emisji nie można jednak traktować jako jedynego wyznacznika emisyjności instalacji przemysłowych. Zgodnie z zeszłorocznymi zapowiedziami, w rafinerii Grupy LOTOS w 2012 r. przeprowadziliśmy istotne zmiany technologiczne, które znacząco wpłynęły na obniżenie emisji, mimo zwiększającego się przerobu. Najważniejsze spośród nich to:

• zastosowanie gazu ziemnego jako paliwa do produkcji pary w kotłach elektrociepłowni – gaz ziemny, jako paliwo czyste i wysokoenergetyczne pozwala na znaczące obniżenie wielkości emisji;
• zastosowanie gazu ziemnego do produkcji wodoru – zmniejszenie ilości zużywanego surowca w wyniku zwiększenia wydajności procesu;
• zwiększenie wielkości dopływu gazu ziemnego do sieci gazu opałowego – zapewnienie stałego dopływu tego surowca do sieci technologicznej rafinerii pozwoliło na zwiększenie jego ilości dodawanej do sieci gazu opałowego i tym samym zmniejszenie ilości zużywanego ciężkiego oleju opałowego, co spowodowało zmniejszenie emisji SO₂ z instalacji rafineryjnych.

Zasadność przeprowadzonych zmian technologicznych potwierdza zastawienie osiągniętej redukcji wielkości emisji zanieczyszczeń powietrza.

Poziom redukcji emisji w Grupie LOTOS w 2012 r.	CO2	SO2	Pył	NOx
	ton/rok	ton/rok	ton/rok	ton/rok
Zastąpienie oleju opałowego dostrzykiem gazu ziemnego do sieci gazu opałowego	35 000	1 200	140	170
Zastąpienie oleju opałowego gazem ziemnym w elektrociepłowni	20 000	300	20	70
Zastąpienie benzyny lekkiej/LPG gazem ziemnym w HGU	45 000	0	0	0
Łącznie	100 000	1 500	160	240

Przyłączenie rafinerii Grupy LOTOS do wysokociśnieniowej sieci gazu ziemnego dało, poza istotnym efektem ekologicznym i ekonomicznym, także efekt energetyczny. Częściowo zastąpiono pochodzące z przerobu ropy naftowej ciekłe paliwa energetyczne paliwem gazowym. Znaczące zastąpienie dotychczas stosowanych paliw ciekłych ograniczyło zużycie pary wodnej stosowanej w procesie przygotowania paliw ciekłych do procesu spalania. W ramach bieżącej optymalizacji pracy systemów dystrybucji paliw dążono do maksymalizacji wykorzystania dostępnego paliwa gazowego.

Spółka podejmuje także inicjatywy mające na celu dostarczanie produktów efektywnych energetycznie poprzez stosowanie rozwiązań redukujących zapotrzebowanie na energię. W 2012 r. Zespół ds. Efektywności Energetycznej wspólnie ze specjalistami branży automatyki nadzorował modernizację systemu komputerowego Visual MESA. System służy do wizualizacji i optymalizacji zużycia energii. Program ten stale nadzoruje infrastrukturę energetyczną rafinerii – systemy gazu i oleju opałowego, a także system pary technologicznej – i na podstawie algorytmów optymalizacyjnych sugeruje zmiany w systemie energetycznym, które powodują zmniejszenie kosztu jego funkcjonowania. Efektem modernizacji jest m.in. szerszy dostęp do informacji w tym systemie. W związku z wprowadzeniem do rafinerii paliwa gazowego odwzorowano w systemie Visual MESA aktualny model logiczny systemów dystrybucji paliw.

W celu zmniejszenia pośredniego zużycia energii służby techniczne rafinerii podjęły inicjatywę pilotażowej wymiany 15 opraw oświetleniowych na energooszczędne lampy wykonane w technologii LED. Działanie objęło swoim zakresem obszary zewnętrznego oświetlenia dróg i placów na terenie zakładu i ma służyć zebraniu doświadczeń w zakresie niezawodności i obsługi energooszczędnych źródeł światła.

W najbliższych latach planujemy przeprowadzenie kolejnych prac, które wpłyną na obniżenie uciążliwości środowiskowej rafinerii w Gdańsku.

Pierwszą z nich jest rozpoczęta pod koniec 2012 r. budowa instalacji wykorzystania gazów zrzutowych z pochodni. Spalanie węglowodorów na pochodniach można uznać za najbardziej widoczny i rażący przejaw marnotrawienia surowców. Na świecie ogromne ilości gazu ziemnego marnowane są, jako produkt uboczny wydobycia ropy, w wyniku braku odpowiedniego wyposażenia, które umożliwiałoby wychwytywanie i zagospodarowanie tego surowca. W Grupie LOTOS ogromną wagę przywiązuje się do minimalizowania ilości zarówno węglowodorów spalanych na obu pochodniach, jak i emitowanych bezpośrednio do atmosfery.

Źródło	Wielkość zrzutu – ilość gazów skierowanych do spalenia w Grupie LOTOS [tys. m3/rok]
	2010 r.	2011 r.	2012 r.
Pochodnia 3500	35 834	21 036	19 388
Pochodnia 3550	6 780	10 819	3 603
Łącznie	42 614	31 855	22 992

Zdecydowaną większość gazów wysyłanych do spalenia, stanowią azot i wodór. Aby szerzej zobrazować faktyczny wpływ pochodni rafinerii na otaczające środowisko, należy wielkości zrzutów zestawić z wynikającymi z nich emisjami dwutlenku węgla.

Źródło	Wielkość emisji w Grupie LOTOS [t CO2/rok]
	2010 r.	2011 r.	2012 r.
Pochodnia 3500	29 138	17 324	11 451
Pochodnia 3550	3 371	3 353	2 100
Łącznie	32 509	20 677	13 551

Dane potwierdzają skuteczność przeprowadzanych optymalizacji procesów, skutkujących powstawaniem mniejszych ilości gazów, których nie udaje się zagospodarować. Ukończenie budowy instalacji wykorzystania gazów zrzutowych sprawi, że najbardziej widoczny element gdańskiej rafinerii przygaśnie. Pojawiający się ogień będzie można zobaczyć bardzo rzadko, w wyjątkowych przypadkach. Do 80% gazów wysyłanych do kolektorów pochodni zostanie skompresowanych i skierowanych do sieci gazu opałowego. Cała inwestycja znacząco zmniejszy też natężenie hałasu emitowanego przez instalację.

Drugą planowaną w 2013 r. inwestycją prośrodowiskową jest wymiana pieców technologicznych w obrębie instalacji hydroodsiarczania benzyn lekkich oraz instalacji ekstrakcji furfurolem, która w znaczący sposób poprawi efektywność energetyczną obu instalacji. W efekcie zwiększy się ich wydajność i zmniejszy ilość emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń.

Ostatnim z planowanych w najbliższym czasie przedsięwzięć jest budowa nowej, większej instalacji odzysku oparów (VRU) w miejsce starej, która zostanie usunięta. Pomoże to w ostatecznym zminimalizowaniu emisji niezorganizowanej węglowodorów z pięciu nalewaków na terenie rafinerii.

Należy zaznaczyć, że w Spółce nie stosuje się substancji zubożających warstwę ozonową, a używanie produktów pochodzących z gdańskiej rafinerii nie powoduje emisji tych związków do atmosfery.

Inne inicjatywy

Grupa LOTOS minimalizuje swój niekorzystny wpływ na środowisko, realizując szereg projektów inwestycyjnych, a także wdrażając rozwiązania o charakterze systemowym. W sposób ciągły prowadzimy działania takie jak:

• stały monitoring emisji i zanieczyszczeń do powietrza i wód oraz stężeń węglowodorów wokół firmy,
• wprowadzanie do środowiska ścieków o jakości w pełni dostosowanej do wymagań prawnych dzięki trójstopniowej oczyszczalni ścieków,
• wykorzystywanie ścieków oczyszczonych do produkcji wody gospodarczej,
• wykorzystywanie kondensatu do produkcji wody kotłowej,
• prowadzenie szczegółowego nadzoru nad gospodarką odpadami,
• stosowanie urządzeń ochronnych, do których należą:
  • system podwójnych uszczelnień zainstalowanych w zbiornikach z dachami pływającymi,
  • zhermetyzowanie wszystkich instalacji technologicznych i podłączenie ich do systemu zrzutów awaryjnych, gdzie węglowodory spalane są w pochodniach,
  • prowadzenie napełniania autocystern i cystern kolejowych z zastosowaniem systemu hermetyzacji i odzysku par.

Prowadzony przez Grupę LOTOS pobór wody z Motławy przez zbiornik retencyjny w Przejazdowie nie ma znaczącego wpływu na środowisko. Ilość pobieranej świeżej wody ograniczona jest warunkami określonymi w udzielonym Grupie LOTOS pozwoleniu zintegrowanym. Brak jest dowodów na zmniejszenie objętości wody z wykorzystywanych źródeł, obniżenie poziomu lub zmniejszenie przepływu, ani też wystąpienia negatywnych zmian w ekosystemach tych zbiorników.

Grupa LOTOS, starając się zmniejszać swoje negatywne oddziaływanie na środowisko, dąży do utrzymania rosnącej tendencji udziału wody podlegającej recyklingowi do całkowitej ilości wody używanej podczas procesów produkcyjnych. Działania podejmowane w tym celu dają efekt w postaci ciągłego zmniejszania objętości pobieranej wody i zrzucanych ścieków. Jako wodę podlegającą recyklingowi rozumie się sumę objętości wody gospodarczej produkowanej z oczyszczonych ścieków oraz objętości oczyszczonego kondensatu pochodzącego z instalacji.

Ścieki z zakładowej oczyszczalni Grupy LOTOS, tj. wody opadowe zaolejone, ścieki procesowe i sanitarne, w przeważającej części zawracane są do ponownego wykorzystania jako woda gospodarcza, a jedynie nadmiar oczyszczonych ścieków odprowadzany jest do Martwej Wisły. Oczyszczone wody opadowe i drenażowe zrzucane są do Rozwójki, która również uchodzi do Martwej Wisły.

Gospodarowanie wytworzonymi w Spółce odpadami odbywa się zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi, zapewniającymi możliwie największe bezpieczeństwo dla środowiska. Odpady te magazynowane są w sposób selektywny, w wyznaczonych na terenie całej rafinerii oznakowanych miejscach. W zakresie gospodarki odpadami, w pierwszej kolejności, staramy się zapobiegać ich powstawaniu lub ograniczać ich ilość tam, gdzie to możliwe. Następnie zapewniamy zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jako główny sposób gospodarowania odpadami, których wytworzenia nie dało się uniknąć. Drugorzędnym działaniem jest zlecanie unieszkodliwiania.

Wiele produktów wytwarzanych przez spółki Grupy Kapitałowej LOTOS nie wywiera zarówno w procesie produkcji, jak i po zakończeniu ich użytkowania, negatywnego wpływu na środowisko. Podobna sytuacja dotyczy opakowań, w których wprowadzane są one na rynek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w poszczególnych spółkach zlecono Organizacjom Odzysku wykonywanie obowiązków w zakresie odzysku oraz recyklingu opakowań wprowadzanych na rynek krajowy. W szczególności obowiązek ten dotyczy spółek: LOTOS Asfalt, LOTOS Oil i LOTOS Paliwa.

Produkty LOTOS Asfalt, takie jak asfalt i ciężki olej opałowy, w większości są dostarczane cysternami. Produktem sprzedawanym w opakowaniach są papy asfaltowe. Udział wyrobów w opakowaniach jednostkowych wyniósł w 2012 r. poniżej 1% wolumenu sprzedaży wyrobów spółki. Łącznie wskaźnik odzysku odpadów opakowaniowych wyniósł w spółce 57% . 

W LOTOS Oil poziom odzysku i recyklingu uzyskany przez Organizację Odzysku na rzecz spółki wyniósł w 2012 r.: dla olejów odpadowych - wskaźnik odzysku wyniósł 50% , w tym wskaźnik recyklingu 35% , w przypadku odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych - wskaźnik recyklingu to 20% , papieru i tektury - 56% , stali - 42% , drewna - 15% . Łącznie dla odpadów opakowaniowych w LOTOS Oil wskaźnik odzysku wyniósł 57% , w tym wskaźnik recyklingu 45% .

LOTOS Paliwa wprowadziła w minionym roku zmiany organizacyjne, polegające na przejęciu centralnego zarządzania sklepami na stacjach paliw. W związku z tym – zgodnie z obowiązującymi przepisami – od 2013 r. podlega ona obowiązkowi odzyskiwania opakowań. Spółka podejmuje obecnie współpracę z Organizacjami Odzysku, w celu prowadzenia odzysku materiałów opakowaniowych w następnych latach działalności.

Przepisy krajowe i europejskie w sposób bardzo szczegółowy określają, jakiego rodzaju działania zakład musi podjąć, aby zapewnić skuteczny system ochrony oraz jakie kroki przedsięwziąć, aby zapobiegać poważnym awariom. W związku z powyższym Grupa LOTOS wdrożyła system bezpieczeństwa, którego elementem składowym jest m.in. funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną analizę zagrożeń awarią oraz prawdopodobieństwo jej wystąpienia, instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji przewidziane dla normalnej eksploatacji instalacji, a także czasowych przerw czy prowadzenie monitoringu funkcjonowania instalacji umożliwiającego podejmowanie działań korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących odstępstwo od normalnej eksploatacji instalacji.

W ramach Zintegrowanego Systemu Zarządzania wdrożono procedury, w oparciu o które działa system zapobiegania awariom. Istotnymi elementami decydującymi o skuteczności zapobiegania są m.in.:

• szkolenia przygotowujące do właściwego reagowania na awarie i sytuacje kryzysowe;
• działania korygujące i zapobiegawcze;
• zapobieganie i przygotowanie na awarie i wypadki przy pracy;
• reagowanie na awarie;
• ocena skuteczności środków zapobiegania awariom i minimalizacji ich skutków;

O skuteczności zastosowanych w Grupie LOTOS środków bezpieczeństwa świadczy fakt, że w 2012 r. zanotowano jedynie trzy zdarzenia z udziałem substancji niebezpiecznych. Podkreślić należy, iż w żadnym przypadku nie doszło do naruszenia standardów środowiskowych, co potwierdzone zostało stosownymi badaniami. W Spółce nie miały miejsca wycieki, które skutkowałyby zanieczyszczeniem środowiska i miały wpływ na społeczność lokalną .

Równie ważny obszar działań Grupy Kapitałowej LOTOS ukierunkowanych na minimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko stanowi segment usług transportowych, w większości świadczonych na rzecz poszczególnych podmiotów przez firmy zewnętrzne. W szczególności dotyczy to spółek: LOTOS Asfalt, LOTOS Oil i LOTOS Paliwa, które zlecają transport swoich produktów wyspecjalizowanym przewoźnikom. LOTOS Kolej realizuje natomiast usługi transportu kolejowego na rzecz Grupy Kapitałowej LOTOS oraz firm zewnętrznych. W Grupie Kapitałowej LOTOS Petrobaltic podobną rolę w transporcie morskim spełnia jedna ze spółek zależnych. W przypadku Grupy LOTOS podejmowane są działania ograniczające oddziaływanie na środowisko służbowej floty samochodów osobowych.

Celem Grupy LOTOS jest jak najniższa emisja zanieczyszczeń z pojazdów służbowych, przy możliwie maksymalnym ich wykorzystaniu. Przy wyborze samochodów brane są pod uwagę m.in. wielkość zużycia paliwa oraz parametry silnika pod kątem spełniania norm emisji spalin. Konsekwencją działań był wzrost w 2012 r. o 36% zużycia paliw przez pojazdy spełniające normę Euro 5 w stosunku do poprzedniego roku oraz spadek o 60% zużycia paliw przez samochody spełniające normy Euro 4 i starsze. Zużycie paliw przez samochody służbowe w 2012 r. wyniosło 190 tys. litrów w stosunku do 173 tys. litrów w 2011 r. i 167 tys. litrów w 2010 r. Wzrost zużycia paliw jest efektem zwiększenia się stałej liczby samochodów w przedsiębiorstwie.

Przeładunek produktów LOTOS Asfalt odbywa się na nowoczesnych terminalach załadunkowo-rozładunkowych, które do minimum zmniejszają emisję szkodliwych oparów do atmosfery. Dowóz asfaltu do ostatecznego klienta jest realizowany przez specjalistyczne firmy przewozowe, spełniające najwyższe normy jakościowe ochrony środowiska oraz standardu obsługi. Także tabor spółki, który jest systematycznie odnawiany, spełnia normy czystości spalin Euro 5. Właściwa izolacja cystern znacząco ogranicza grzanie produktu u klienta, co również ma wpływ na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. W 2012 r. autocysterny przewiozły produkty spółki w ilości ponad 660 tys. ton i spaliły ok. 4 mln litrów oleju napędowego, przejeżdżając przy tym ponad 11 mln km. W 2011 r. autocysterny przewiozły ponad 764 tys. ton bitumu i spaliły ok. 6 mln litrów oleju napędowego, przejeżdżając ponad 17 mln km. W 2010 r. przewieziono 640 tys. ton bitumu i spalono ok. 6 mln litrów oleju napędowego na dystansie blisko 16 mln km. W 2010 r. rozpoczęto ekspedycję asfaltów drogą morską, osiągając przeładunki na poziomie ponad 90 tys. ton rocznie. W 2011 r. i 2012 r. kontynuowano ekspediowanie asfaltów morzem, osiągając przeładunki w wysokości przekraczającej odpowiednio 100 tys. i 60 tys. ton rocznie. Udział transportu morskiego przy wykorzystaniu efektu skali pozwala na zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do środowiska oraz zużycia paliwa w przeliczeniu na jednostkę transportowanego towaru.

W LOTOS Kolej 2012 r. był kolejnym okresem wzrostu udziału przewozów realizowanych trakcją elektryczną. 

 

Spółka systematycznie unowocześniała użytkowany tabor trakcyjny, czego skutkiem było dalsze ograniczenie zużycia paliw silnikowych, zmniejszenie emisji spalin do środowiska oraz ograniczenie hałasu emitowanego przez lokomotywy. Na koniec 2012 r. stan lokomotyw w LOTOS Kolej wynosił 98 sztuk, w tym 59 elektrycznych. 

Wzrost zużycia energii trakcyjnej w LOTOS Kolej w 2012 r. o 8,4% w stosunku do 2011 r. wynikał przede wszystkim ze zwiększenia udziału przewozów realizowanych trakcją elektryczną.

Co roku następuje spadek zużycia benzyny bezołowiowej na cele nietrakcyjne. Obecnie cała użytkowana w spółce flota samochodowa spełnia wymogi Euro 4 lub Euro 5/A.

 

W LOTOS Oil transport produktów odbywa się za pośrednictwem firm transportowych lub spedytorów, którzy spełniają najwyższe normy jakościowe standardu ochrony środowiska i obsługi klientów. W przewozach drobnicowych konieczne jest posiadanie certyfikatu ISO 14001. Firmy stosują także system, który umożliwia monitorowanie zużycia podstawowych materiałów i surowców, a także kontrolowanie ewentualnych wycieków i awarii. Dodatkowo LOTOS Oil działa w oparciu o wewnętrzne procedury, które nakładają obowiązek prowadzenia w transporcie lądowym badań nad zagrożeniami wynikającymi ze specyfiki prowadzonej działalności oraz zapewniają, że postępowanie podczas przewozu drogowego, załadunku i rozładunku towarów niebezpiecznych jest nadzorowane i przebiega zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Spółka nie dysponuje danymi potwierdzającymi zużycie paliwa przez swoich przewoźników. W znacznym stopniu utrudnienie w określeniu dokładnych danych w tym zakresie stanowi fakt, iż część transportu odbywa się w systemie intermodalnym i drobnicowym.

Realizacja transportu paliw ciekłych sprzedawanych przez LOTOS Paliwa została zlecona specjalistycznym firmom: LOTOS Kolej w przypadku transportu kolejowego i zewnętrznym firmom transportowym w zakresie transportu drogowego. W ogólnej ilości 4.620 tys. m³ sprzedanych w 2012 r. paliw przetransportowano: 9% cysternami kolejowymi i 25% cysternami drogowymi. Pozostałe sprzedane ilości zostały odebrane z baz magazynowych transportem własnym klientów. Dla porównania w latach 2010-2011 transport kolejowy stanowił odpowiednio 11% i 12%, natomiast transport drogowy pozostawał na poziomie 25%. Transport drogowy i kolejowy paliw jest ściśle regulowany przez polskie i międzynarodowe przepisy o transporcie materiałów niebezpiecznych (ADR i RID), których celem jest m.in. minimalizacja negatywnego oddziaływania transportu na środowisko. Spółka podejmuje w tym zakresie także wiele działań dodatkowych, zwiększających bezpieczeństwo w procesie transportu swoich produktów. W 2012 r. doszło do dwóch przypadków wycieku paliwa w transporcie drogowym, w 2011 r. nie odnotowano wycieku paliwa, natomiast w 2010 r. miały miejsce trzy takie przypadki. Żaden z nich nie spowodował szkód środowiskowych.

W Grupie Kapitałowej LOTOS Petrobaltic działalność transportową prowadzi spółka Miliana Shipmanagement. Wszystkie jednostki używane do transportu materiałów, zaopatrzenia i załogi na platformę wydobywczą LOTOS Petrobaltic są jednostkami należącymi do tej spółki. Miliana Shipmanagement zarządza sześcioma jednostkami morskimi. W zależności od potrzeb czarteruje dodatkowe jednostki w celu prowadzenia czynności dozorowych transportowych podczas zwiększonego natężenia prac w rejonie platform. W 2012 r. spółka wyczarterowała dwie jednostki. Należące do spółki holowniki Bazalt i Granit są używane, jako statki do przewozu zaopatrzenia oraz transportu odpadów i zanieczyszczeń z platform na ląd w celu utylizacji oraz jako zaplecze do prowadzenia prac nurkowych. Do transportu załóg platform i tankowca Icarus III służy głównie jednostka Aphrodite I.

Jednostki te stosują jako paliwo oleje napędowe o niskiej zawartości siarki, co jest zgodne z wymogami Załącznika VI do Konwencji MARPOL 73/78. Posiadają dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań etapu IIIA (europejskie normy emisji spalin z silników maszyn i urządzeń pojazdów wolnobieżnych). Wszystkie powstające podczas eksploatacji zanieczyszczenia i odpady ze statków są oddawane na ląd do utylizacji. Gospodarka  zanieczyszczeniami na statkach odbywa się zgodnie z Planami postępowania ze śmieciami, które są zatwierdzone przez Polski Rejestr Statków. Głównym wpływem wywieranym na środowisko naturalne jest emisja ze spalania paliwa używanego do napędzania jednostek, tj. oleju żeglugowego MGO.

Energobaltic nie posiada własnej bazy transportowej dla produktów i korzysta z usług firm transportowych, posiadających uprawnienia i niezbędne kwalifikacje do przewozu swoich produktów, tj. LPG (węglowodory ciekłe – propan-butan techniczny) oraz KGN (kondensat gazu naturalnego). Są to produkty wymagające transportu zgodnego z przepisami dotyczącymi przewozu towarów niebezpiecznych. 

Jednym z najważniejszych elementów minimalizujących wpływ produktów na środowisko w działalności poszukiwawczo-wydobywczej, jest zabezpieczanie morza przed możliwością zanieczyszczenia wydobywaną ropą i towarzyszącymi temu procesowi substancjami oraz ograniczanie do minimum skutków wpływu na środowisko w przypadku sytuacji awaryjnych.

LOTOS Petrobaltic posiada opracowany i zatwierdzony przez Urząd Morski w Gdyni Plan zwalczania rozlewów olejowych powstałych w następstwie prac poszukiwawczych i wydobywczych prowadzonych w obszarze koncesji, będący częścią Krajowego Planu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego. Jednym z ważniejszych działań prowadzonych dla zapewnienia czystości środowiska i minimalizowania negatywnego wpływu na nie jest jego monitoring, polegający na badaniu środowiska przed rozpoczęciem działalności, w trakcie i po jej zakończeniu. Działanie polega głównie na badaniu wody morskiej i osadów dennych.

Prawidłowe zarządzanie odpadami z platform i jednostek morskich jest również bardzo istotnym czynnikiem z uwagi na obowiązujący zakaz zrzutów jakichkolwiek odpadów i zanieczyszczeń zarówno bytowych, jak i produkcyjnych. Używane w procesie wiercenia chemikalia są w obiegu zamkniętym i nie stykają się ze środowiskiem. Aby zapewnić wykonanie uzgodnień zawartych w Bałtyckim Planie Działania, LOTOS Petrobaltic w 2012 r. ukończył na złożu B3 prace związane z montażem i uruchomieniem instalacji do zatłaczania wydobywanych wód złożowych po procesie separacji z powrotem do złoża, w ramach stosowania wtórnej metody eksploatacji, polegającej na zatłaczaniu wody do złoża w celu podtrzymania ciśnienia złożowego. Od października 2012 r. woda złożowa tłoczona jest w całości do złoża. Co roku w spółce przygotowywany jest także szczegółowy raport wpływu działalności na środowisko morskie.

Podobnie w pozostałych spółkach wydobywczych Grupy Kapitałowej LOTOS Petrobaltic, przed rozpoczęciem prac wydobywczych, przeprowadzana jest szczegółowa analiza wpływu działalności na środowisko, w której określane są m.in. działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu prowadzonych prac oraz kompensację przyrodniczą.

Surowcami wykorzystywanymi w działalności poszukiwawczo-wydobywczej są substancje używane w procesie wiercenia i eksploatacji.

Do głównych surowców wykorzystywanych podczas wierceń należą:

• komponenty (materiały) wchodzące w skład płuczki wiertniczej,
• cement używany do zespojenia rur z calizną przewierconych skał.

Materiały na płuczkę przewożone są na platformę, gdzie dodawane są do wody w celu uzyskania płuczki wiertniczej o wymaganych właściwościach fizykochemicznych. Płuczki stosowane w LOTOS Petrobaltic powstają na bazie wody. Podobnie w LOTOS Geonafta. W LOTOS Norge w 2012 r. na potrzeby wierceń wykorzystywano również płuczkę olejową, co wynikało ze specyfiki wierceń. Głównymi składnikami płuczki są bentonit lub sole metali (KCl, NaCl) oraz baryt lub galena używane, jako obciążenie płuczki. Do tego składu dodawane są różnego rodzaju substancje chemiczne w celu uzyskania wymaganych właściwości.

Płuczka w czasie wiercenia służy głównie do:

• wynoszenia urobku skalnego z dna otworu,
• tworzenia warstwy ochronnej na przewiercanych skałach, aby nie następowała nadmierna filtracja wody w przewiercane poziomy skalne, 
• napędu silnika hydraulicznego (turbowiertu) w przypadku wierceń kierunkowych.

Do głównych surowców wykorzystywanych podczas eksploatacji należą:

• substancje chemiczne (materiały) dodawane do systemu zatłaczania wody złożowej i produkowanej,
• materiały wykorzystywane jako wkład do filtrów na systemach (antracyt, zmielone łupki orzechów, żwir o różnej granulacji, wkłady filtrowe metalowo-włókienniste).

Woda złożowa to nasycona solanka, głównie chlorkowo – sodowo - wapniowa.

Z punktu widzenia ochrony środowiska wtłaczanie wody do złoża nie powoduje żadnych zagrożeń, ponieważ stosowane ciśnienie nie przekracza ciśnień szczelinowania skał i nie narusza ich struktury. Pojawienie się wody w wydobywanej surowej ropie ze złoża powoduje jednak problem jej utylizacji bądź wykorzystania w dalszym procesie technologicznym. Dotychczasowy sposób gospodarowania silnie zmineralizowanymi wodami złożowymi, wydobywanymi wraz z ropą naftową, polegał na oddzieleniu w separatorach wody złożowej i zrzucaniu jej do morza po uprzednim oczyszczeniu w instalacji do poziomu nie przekraczającego 15 ppm składników ropopochodnych (zgodnie z wymogami Konwencji MARPOL 73/78 i HELCOM).

W celu ochrony Morza Bałtyckiego oraz spełnienia zaostrzonych wymogów środowiskowych dotyczących całkowitego zakazu zrzucania wód, w tym również oczyszczonych wód złożowych bezpośrednio do morza, LOTOS Petrobaltic zrealizował projekt instalacji systemu zatłaczania produkowanej wody złożowej z powrotem do złoża. Dzięki temu od października 2012 r. woda złożowa w całości tłoczona jest z powrotem razem z wodą morską do złoża. Takie rozwiązanie nie narusza systemu środowiska morskiego oraz warstw złożowych, z których eksploatowana jest ropa, wymieniając jedynie wypełniające je medium.

Parametry wody w okolicach platform są na bieżąco monitorowane w celu potwierdzenia zgodności z wymaganiami środowiskowymi. W celu ochrony prowadzi się systematyczny monitoring m.in. zawartości węglowodorów w wodzie, badania wskaźników chemicznego i biologicznego zapotrzebowania tlenu, chlorków, siarczków, bakterii oraz substancji powierzchniowo czynnych.

W procesie cementowania zaczyn cementowy przygotowywany jest na bazie wody z dodatkami substancji chemicznych opóźniających czas wiązania. Ma on za zadanie scalić rury okładzinowe z calizną przewierconych poziomów, zapobiec kontaktowaniu się przewiercanych pokładów skalnych o różnym gradiencie ciśnienia oraz zapewnić szczelność w strefie pozarurowej, aby nie następował tam w czasie wierceń przepływ płuczki, a w etapie eksploatacji - medium złożowego.

Proces wiercenia wygląda podobnie także w pozostałych spółkach – parametry są monitorowane przed oraz po zakończeniu wierceń, a także w trakcie prowadzenia prac zgodnie z decyzjami środowiskowymi i zezwoleniami w tym zakresie. Pewne różnice wynikają jedynie z przepisów danego kraju. Bałtyk jest obszarem szczególnie wrażliwym i obowiązują tu bardziej rygorystyczne wymagania niż np. na Morzu Północnym, gdzie używana jest płuczka olejowa.

Głównym źródłem energii wykorzystywanym w działalności platform wiertniczych jest olej napędowy – dostarczany statkami na jednostki oraz gaz ziemny wydobywany wraz z ropą.

Na platformie wiertniczej Petrobaltic energia wytwarzana jest przez zespół silników i generatorów prądu, które napędzane są olejem napędowym. Zgodnie z wymogami prawa spełnia on wymagania dotyczące zawartości siarki poniżej 1%. Tak wytworzona energia, poprzez urządzenia elektryczne, rozdzielana jest na potrzeby całej platformy. Na platformie Baltic Beta energia wytwarzana jest dodatkowo przez turbiny gazowe napędzane gazem odseparowanym z ropy naftowej. Turbina energetyczna służy do zasilania całej platformy Baltic Beta i platformy głowicowej PG-1, natomiast druga turbina służy do napędzania pompy wtłaczającej wodę do złoża. W LOTOS Geonafta i LOTOS Norge energia na wiertniach wytwarzana jest przez generatory zasilane paliwem diesla. 

Woda na potrzeby działalności platform LOTOS Petrobaltic pobierana jest ze studni głębinowej, dla której posiadane jest stosowne zezwolenie, a pobrane ilości są ściśle monitorowane i nie przekraczają wartości ujętych w zezwoleniu, z instalacji wodociągowej miejskiej oraz z Morza Bałtyckiego – dla celów technologicznych głównie do systemu zatłaczania wody złożowej i chłodzenia urządzeń systemu sprężania gazu.

Teren Bałtyku jest uznawany przea ekspertów za obszar szczególnie wrażliwy ze względu na wysoki stopień zanieczyszczenia i ograniczone możliwości wymiany wód w ramach basenu oraz występowanie gatunków rzadkich, takich jak morświn.

Ilość wody pobrana z Morza Bałtyckiego na potrzeby LOTOS Petrobaltic jest znikoma w stosunku do występujących zasobów wodnych Bałtyku – 21 727 km³ i wynosi 311 972,3 m³ (0.000311 km³).

Także działalność pozostałych spółek wydobywczych Grupy Kapitałowej LOTOS Petrobaltic nie wpływa na zubożenie źródeł wody z uwagi na nadmierny jej pobór.

Woda na platformach wykorzystywana jest do celów socjalno-bytowych oraz technologicznych. Oprócz wody słodkiej, do celów produkcyjnych m.in. do systemu zatłaczania wody, wykorzystywana jest woda morska pobierana bezpośrednio pompami głębinowymi z morza.

Źródłem emisji gazów cieplarnianych na platformach są silniki spalinowe na olej napędowy systemu energetycznego, kotłów parowych i silników dźwigów. Źródłem emisji gazów na platformie Baltic Beta są turbiny napędzane gazem odseparowanym z ropy naftowej. Dodatkowym źródłem gazów cieplarnianych jest również spalany gaz na spalarkach gazowych po odseparowaniu z ropy naftowej. Na platformie Baltic Beta, ze względu na sprężanie gazu i wysyłanie go na ląd oraz wykorzystanie do napędu turbin, spalanie gazu jest znikome. Podczas eksploatacji na platformie Petrobaltic cały gaz spalany jest w spalarkach, które zostały tak zaprojektowane, aby przy spalaniu powstawało jak najmniej szkodliwych związków.

Dwutlenek węgla to jedyny gaz cieplarniany emitowany w Energobaltic. Całość emisji CO₂ pochodzi ze spalania gazu ziemnego oraz oleju opałowego w procesie produkcji energii elektrycznej i ciepła. Działalność LOTOS Geonafta jest źródłem stosunkowo niskiej emisji substancji szkodliwych do atmosfery, która wynika głównie z pracy generatorów zasilających urządzenia wiertnicze. W odniesieniu do wymagań obowiązujących na Litwie spółka nie podlega pod obowiązek zbierania i raportowania danych o ilości emisji CO₂. Lotne związki organiczne są emitowane również przez spalanie paliw diesla w generatorach. Emisje w LOTOS Norge wynikają z pracy na platformie wiertniczej generatorów prądu zasilanych dieslem.

Emisja CO2 [t] w 2012 r.
LOTOS Petrobaltic *	368
LOTOS Norge	1 639
Energobaltic	12 320
Łącznie	14 327

W LOTOS Petrobaltic emisja substancji powstających w procesie spalania paliw, takich jak tlenki azotu i siarki wynika głównie ze spalania paliw olejowych. Podkreślić jednocześnie należy, że emisja z działalności żadnej ze spółek Grupy Kapitałowej LOTOS Petrobaltic nie zawiera substancji zubożających warstwę ozonową.

Substancja	Emisje zanieczyszczeń [t/rok] w 2012 r.
	LOTOS Petrobaltic *	LOTOS Geonafta	LOTOS Norge	Energobaltic	Łącznie
SOX	0,007	0,4	1,5	0,1	2,007
NOX	0,3	4	36,2	11,9	52,4
VOC	-	100	2,6	-	102,6
Pył	-	3	-	0,2	3,2

Wszystkie ścieki zawierające olej składowane są na platformach LOTOS Petrobaltic w specjalnych zbiornikach, a później przewożone na ląd w celu utylizacji. Ścieki sanitarne przechodzą przez stację oczyszczania biologicznego, skąd wypuszczane są do morza. Stan wody morskiej wokół platform jest codziennie monitorowany.

W LOTOS Geonafta żadne ze ścieków nie są odprowadzane z obszaru działalności wiertni bezpośrednio do naturalnych zbiorników wodnych. Wszystkie ścieki technologiczne oraz socjalno-bytowe są magazynowane, a następnie transportowane do oczyszczalni ścieków. Zarządzanie ściekami produkcyjnymi jest jednym z priorytetów działań spółki w zakresie ochrony środowiska naturalnego. W ostatnim roku ulepszono system kontroli cząstek stałych w płuczce, co przyczyniło się do zmniejszonego zapotrzebowania na wodę do celów jej przygotowania i rozcieńczania.

W LOTOS Norge wody technologiczne (mieszanina płuczki i wody poprodukcyjnej) po oczyszczeniu w oczyszczalni na platformie są zrzucone do morza. Zawartość substancji ropopochodnych w żadnym z przypadków nie przekraczała wartości przewidzianych prawem.

Objętość ścieków według miejsca przeznaczenia (m3)
LOTOS Petrobaltic
Oczyszczona woda socjalno-bytowa zrzucona do morza	7 365
Oczyszczona płuczka i woda technologiczna (w tym woda złożowa) zrzucone do morza	32 754
Łącznie	40 119
LOTOS Geonafta
Ścieki socjalno-bytowe	2 553
Płuczka* i woda technologiczna	1 561
Łącznie	4 114
LOTOS Norge
Oczyszczona płuczka i woda technologiczna zrzucona do morza	314
Energobaltic
Ścieki socjalno-bytowe	1 231
Łącznie ścieki w Grupie Kapitałowej LOTOS Petrobaltic	45 778

Woda złożowa pochodząca z kambru środkowego zawiera w swoim składzie chemicznym w większości jony chlorkowo - sodowo - wapniowe.

Woda złożowa
gęstość	1,011-1,096 g/cm3
mineralizacja	136 g/l
pH	5,1-7,2

Wszystkie dodatki chemiczne dodawane podczas obróbki wody złożowej (deemulgatory, inhibitory korozji) nie przekraczają 1% objętości.

W związku z uruchomieniem przez LOTOS Petrobaltic w 2011 r. systemu zatłaczania wody złożowej na platformie Baltic Beta ilość wody złożowej zrzucanej do morza systematycznie spadała. Od października 2012 r. woda złożowa w całości tłoczona jest z powrotem razem z wodą morską do złoża.

W LOTOS Geonafta woda złożowa, która powstaje głównie podczas operacji wydobycia, jest magazynowana na terenie wiertni i przekazywana w całości do utylizacji. W LOTOS Norge z uwagi na nieprowadzenie w 2012 r. eksploatacji woda złożowa nie występowała.

Objętość i sposób pozbywania się wody złożowej i wody powstałej w procesie produkcji w 2012 r.
LOTOS Petrobaltic
Woda złożowa zrzucona do morza	27 920 m3
Stopień zaolejenia wody złożowej	4,7 ppm
Woda zatłoczona z powrotem do złoża	47 227 m3
LOTOS Geonafta
Woda złożowa	180 m3

W czasie procesu wiercenia głównym odpadem są zwierciny (rozdrobniona skała podczas drążenia świdrem), które po wyniesieniu na powierzchnię są kierowane do systemu oczyszczania płuczki. W swoim składzie nie zawierają one substancji wymienionych w załączniku nr 1 do Konwencji Helsińskiej. Zwierciny z płuczką z I i II stopnia oczyszczania, po separacji i przemyciu ich w systemie oczyszczania, są zrzucane na dno morza. Natomiast zwierciny z III stopnia oczyszczania są wywożone na ląd i przekazywane do odpowiedniego odbiorcy odpadów. Każda partia wywożonych zwiercin podlega badaniu na zawartość składników toksycznych.

Płuczka jest tak obrabiana, aby mogła być wykorzystana podczas wiercenia następnych odwiertów. Jeżeli nie nadaje się już do dalszego wykorzystania, przewożona jest na ląd i kierowana do odpowiedniego odbiorcy.

Na platformach LOTOS Petrobaltic dokonuje się wstępnej segregacji odpadów. Zbierane odpady (metale, plastiki, szkło, papier i odpady niebezpieczne świetlówki, baterie, akumulatory) przekazywane są do uprawnionego odbiorcy w celu odzysku lub unieszkodliwienia.

W LOTOS Geonafta i LOTOS Norge wszystkie odpady są przekazywane odbiorcom odpadów w celu ich zagospodarowania (odzysku lub unieszkodliwienia).

Odpady powstałe w 2012 r.	Całkowita waga
LOTOS Petrobaltic
Zwierciny	68 t
Płuczka	237 t
Odpady inne niż niebezpieczne	451 t
Odpady  niebezpieczne	11 t
Łącznie	767 t
LOTOS Geonafta
Zwierciny	669 t
Płuczka i wody technologiczne	1 561 t
Woda złożowa	447,3 t
Odpady inne niż niebezpieczne	9,6 t
Odpady niebezpieczne	5 t
Łącznie	2 691,9 t
LOTOS Norge
Zwierciny	898 t
Płuczka	272 t
Odpady inne niż niebezpieczne	324 t
Odpady niebezpieczne	62 t
Łącznie	1 556 t
Energobaltic
Odpady komunalne	6,8 t
Odpady inne niż niebezpieczne	0,1 t
Odpady niebezpieczne	0,2 t
Łącznie	7,1 t
Łącznie odpady w Grupie Kapitałowej LOTOS Petrobaltic	5 022 t

 

W LOTOS Geonafta w 2012 r. w procesie wydobycia używano tylko płuczki na bazie wody, zamiast bardziej szkodliwej na bazie olejowej. Większość składników płuczki jest biodegradowalna. Woda technologiczna, płuczka oraz zwierciny są tymczasowo magazynowane na terenie wiertni i przekazywane w całości do utylizacji.

W LOTOS Norge płuczka olejowa była używana podczas wiercenia niższych sekcji (17½, 12¼, 8½ ). Przepracowana płuczka oraz zaolejone zwierciny były gromadzone na platformie i przekazywane na ląd do odbiorców odpadów. Na platformie zainstalowany jest również specjalistyczny system gromadzenia zwiercin w celu odpowiedniego magazynowania i zmniejszenia ryzyka przedostawania się szkodliwych substancji do środowiska.

W 2012 r. nie odnotowano w działalności Grupy Kapitałowej LOTOS Petrobaltic istotnych wycieków do środowiska naturalnego.